Kultury prawne Azji i Afryki

Kultury prawne Azji i Afryki, Prawo - Uniwersytet Jagielloński, Kultury prawne Azji i Afryki

KULTURY PRAWNE AZJI I AFRYKI             

Traktat Arystotelesa- kompilacja miast-państw Greckich

Idea transplantologii- warto recypować jakiś akt normatywny, który się sprawdza

Herodot- V w. p. n. e.- autor greckich tekstów nowej cywilizacji (szczególnie Azja Mniejsza), widać u niego zainteresowanie i szacunek dla innego.

Grecy praktykowali transplantologię.

Rzymianie analizowali kultury prawne innych plemion, w celu znalezienia wspólnego systemu. Tak powstało ius gentium. Chciano zaradzić multikulturowości.

Średniowiecze:

Wiązano prawo z miejscem pochodzenia, a nie z miejsce terytorium.

Oświecenie:

- inwazja islamska (aż po Pireneje)

- ekspansja mongolska(Tatarska)

W średniowieczu człowiek inny= dziwny. Nie było empatyczności.

Etymologia Izydora z Sewilli:

-rozdział o człowieku monstrum

-Pigmeje- ludzie „świnie”

- Bremiowie- ludzie bez głów z głową na klatce piersiowej(Afryka)

- Etiopi- chodzący do tyłu nogami

Im dalej od centrum tym większa dewiacja ok. 1200 r. Konieczność zajmowania się prawami innych nacji lecz również ignorancja.

Dante- droga przez stopnie do piekła

XVII w.- doktryna prawa natury- Grocjusz, Puffendorf

Ich celem było zaproponowanie uniwersalnych norm. Analiza różnych porządków prawnych, by uzasadnić wybór norm. Nie da się nic zrobić w prawie natury bez analizy różnych porządków prawnych.

- Monteskiusz- analizy prawno-porównawcze, komparatystyczne. Założyciel wielu dziedzin, także prawa porównawczego; komparatysta

Odwołuje się do relacji z Chin

XVIII w.- działają indyjskie kampanie, olbrzymia literatura porównawcza

Teza relatywizmu prawnego- Monteskiusza- napisał o duchu praw , wprost że prawo jest zrelatywizowane do fizycznych właściwości kraju(temperatura, klimat).

Monteskiusz mówi o sposobie życia, religii, liczbie ludzi, ukształtowaniu terenu.

Prawo jest relatywizowane do czynników społecznych, demograficznych i aksjologicznych.

Monteskiusz odchodzi od doktryny prawa natury.

„O duchu praw”- 667 cytatów(204 –starożytny Rzym, 214 nie z Europy- z tego 165 o Azji , 72 z Chin, 20 z Japonii).

Krytykuje despotyzm wschodni i przeciwstawia Europie Zachodniej.

XIX w. – pojawiają się podręczniki z prawa porównawczego.

W 1838 r. – anglik o nazwisku Burge- Komentarze na temat kolonialnych i obcych praw.

1850 r.- prawa gospodarcze świata- L. Lewis- porównuje rzymskie prawo handlowe z innymi krajami świata. Idea harmonizacji i ujednolicenia pr. Gosp. W całej Europie.

Pierwsza Katedra Prawa Porównawczego- 1832 r. College de France.

1846 r.- specjalizacja- Uniwersytet Paryski- powołana została Katedra Porównawczego Prawa Karnego.

-Towarzystwa Naukowe Prawa Porównawczego

1869 r. – fran. Stowarzyszenie Porównawczej Legislacji

(powstają też w Wielkiej Brytanii i w Niemczech- pow3stają tylko w krajach mających kolonie)

W XIX w. prawo porównawcze wkracza na uniwersytety, pojawiają się podręczniki.

Juridical Comitty- najwyższa instancja apelacyjna dla wszystkich krajów  wspólnoty brytyjskiej, oprócz Brytanii. Siedziba w Londynie. Nie było zuniformalizowanego systemu.

Rodezja- prawo holenderskie.

Tworzono administracyjne spisy praw.

Rządy niebezpośrednie Brytyjczyków- wprowadzano nowe akty prawne, ale obok funkcjonowały stare.

To kolonializm spowodował rozwój prawa porównawczego.

1900 r. – szczyt prawa- pierwszy światowy kongres prawa porównawczego w Paryżu

Status „dzikiego, innego, obcego”.

Max Weber – niemiecki prawnik- XIX w.

Dlaczego kapitalizm powstał tylko w cywilizacji zachodniej?

Weber dokonał analizy innych kultur( Tybetańska, konfucjańska, judaizm, islamska).

Prawo porównawcze nigdy by się nie pojawiło bez antropologii kulturowej.

ANTROPOLOGIA KULTUROWA- powstała po połączeniu Europejczyka z innym, „obcym, dzikim”.

Chce zrozumieć innego od wewnątrz i „proces rozumienia o zrozumieniu”.

Malinowski Bronisław z UJ- jako pierwszy wpadł na pomysł- żeby poznać innego trzeba z nim zamieszkać.

Przyczyny, które doprowadziły do porównawczej, empatycznej refleksji nad innymi kulturami prawnymi

1)      Zetknięcie z innym-przebiegało burzliwie.

- proces narzucania naszych kategorii na świat innego- patrzymy na innego a widzimy swoje refleksje nad innym. Później widzimy innego od jego strony.

Antonio de Andre- jezuita- jako pierwszy europejczyk dotarł w XVII w. do Tybetu i błędnie stwierdził, że ludzie tam żyjący są podobni do nas. Stwierdził, że są chrześcijanami. Podczas drugiej wizyty stwierdził, że jednak się mylił ponieważ patrzył na innego ze swojej strony. W trakcie drugiej wizyty patrzył już na innego z perspektywy już owego innego.

2)      Kolonializm i skutki kolonializmu

3)      Recepcje- pokazują jak kultura prawna wpływa na skuteczność recepcji

4)      Globalizacja i multikulturalizm

KPAiA – wykład 2

ISLAMSKA KULTURA PRAWNA
 

Samuel Huntington- „zderzenie cywilizacji”- lata ’90 XX w. – rewolucja w świecie islamu, powrót do korzeni, reistamizacja, próba przystosowania islamu do istniejącego świata.

1)      Płw. Arabski VII w. n. e.- narodziny religii, plemiona beduińskie, zorganizowane w sposób klanowy, przemieszczali się z jednego miejsca na drugie

2)      Olbrzymie wspólnoty judaistyczne, wymóg nakrycia głowy, spisanie prawa religijnego, Talmud babiloński,w międzyczasie dokonuje się spisanie Talmudu jerozolimskiego.

Promowanie monoteizmu przez Żydów

Animizm- wiara, że bóstwa mieszczą się w rzeczach

Monoteizm- rdzeń nowej religii

3)      Gminy chrześcijańskie

Monoteizm, idea miłosierdzia, tworzenie wspólnoty chrześcijańskiej której nie da się sprowadzić do jednej nacji.

Chrześcijaństwo głosi uniwersalizm, a judaizm nie.

Religia wyznawców Zaratustry- walka dobra i zła

Islam rodzi się w pluralistycznym, wieloreligijnym, wielopublicznym świecie.

Islam jest religią objawienia, czerpie swoje treści z „treści tego objawienia”.

OBJAWIENIE- musiał być przekaziciel ziemski.  Prorokiem był Mahomet- człowiek miejscowy, rzecz się dzieje w Mekce. Mahomet udaje się na rok odosobnienia. W roku 610 n.e. pojawia się w czasie medytacji Archanioł Gabriel. –Pierwszy akt ostatniej transmisji Boga do ludzi.

IKRA- RECYTUJ

Akt ten trwał do końca życia Mahometa. Pojawia się tradycja  rozmów ze stwórcą. Zwieńczenie wcześniejszym objawieniem. Prawda pojawia się w świecie zjawiskowym. Po objawieniu człowiek musi dostosować swoje życie.

SALAMA- poddawać się- od tego pochodzi nazwa islam.

Objawienie jest obiektywne, uniwersalne, skończone, doskonałe, zupełne, obiektywne.

Przekaz już miał miejsce Objawienie zostało dokonane przez człowieka. Nie jest możliwe właściwie zrozumieć ten przekaz. Przekaz był ustny, a Mahomet był nie pisemny.

Idee:

1)      Trzeba przekaz usystematyzować- ustalenie tego jakie było objawienie.

2)      Idea szatańskich wersetów- Mahomet rozmawiał z aniołami, albo bezpośrednio z Bogiem. Któryś z elementów przekazu został szepnięty przez szatana.

Przekaz był doskonały, a to co się z niego zachowało jest przedmiotem kontrowersji.

Np. Koran- zakaz spożywania wina. W raju- strumyki wina.

Dwie szkoły.

Nie ma islamu bez szariatu.

Zasady wiary:

- artykuły wiary

- rytuały wiary

1)      Zasady wiary w jednego Boga Allaha

Nie są możliwe żadne personifikacje Boga, nie możliwe żeby Bóg miał jakąś postać, Bóg jest transcendentny, nie zjawiskowy- wizja abstrakcyjnego Boga.

99 imion Boga- na tym opiera się tradycja

W centrum jest litera „L” np. Eli, Ellohim

Ariel- lew boży

Emanuel- Bóg z nim

2)      Wiara w anioła

3)      Wiara w święte księgi :

-torę

-ewangelię

- Koran

4) wiara w wysłanników boskich

5)wiara w proroków

Mahomet jest pieczęcią proroków, zwieńczeniem.

6) wiara w dzień sądu ostatecznego, wiara w piekło i niebo, śmierć jest nieunikniona a dla dobrych ludzi jest pozytywna, jest powrotem do Boga.

Rytuały:

- mają pomóc trwać człowiekowi w wierze

Artykuły wiary są prawnie bezdyskusyjne. Rytuały są przedmiotem nieustannych dyskusji.

1) wyznanie wiary to SAHADA(szarada)

Nie ma bóstwa bez Allaha a Mahomet jest jego prorokiem

2)      Wymóg modlitwy- SALAD- modlitwa po aramejsku

3)      Kalendarz księżycowy-każdy 9 miesiąc jest miesiącem ramadanu- postu

4)      Wymóg jałmużny-  ZAKAT- 1/40 rocznie musi był przekazana na jałmużnę- wymóg humanitarny- stymulacja do bogacenia się. W Pakistanie i Arabii zakat jest pobierany w formie podatku.

5)      Pielgrzymka do Mekki- warunkowy obowiązek

Podkreślanie pluralizmu

       ETAPY ROZWOJU WSPÓLNOTY ISLAMSKIEJ:

Najstarsze wersety Koranu dotyczące tego okresu,- rozważania nad wartościami, cnotą moralną. Wersety dotyczące wiary są sformułowane w języku poetyckim.

Drugi etap można nazwać medyńskim. Budowanie wizji wspólnoty islamskiej. Trzeba było stworzyć wspólnotę prawną. Idea wspólnoty muzułmańskiej UMMA- na mocy wiary w to samo bóstwo. Można tworzyć szersze demograficznie wspólnoty.

Rdzenie prawne:

5)      Koncepcja wspólnoty islamskiej- możliwość kooperacji międzyludzkiej.

Konstytucja medyńska Mahometa- jak zorganizować wspólnotę muzułmańską, jak odróżnić ją od innych wspólnot.

6)      Ekspansja islamu- siła pisma, religia cywilizowana, niosąca modernizację

-uniwersalność

- synkretyzm- wprowadza coś nowego, rozwija to co już było.

-połączenie uniwersalizmu z partykularyzmem daje możliwość zachowania swoich zwyczajów.

Wysiłek systematyzacji:

-rozwijanie prawa- na Koranie

Koran jest sprzeczny więc nie da się na nim zbudować wspólnoty

Trzeba zinterpretować Koran i SUNNĘ. Dokonuje się twórczy rozwój prawa islamskiego przez sądy i teologów- każdy dodaje coś swojego.

IBN JABAL- HADISY- krótkie opowieści o proroku.

Ibn Jabal zostaje wysłany jako sędzia do Medyny. Opierał on swe wyroki na: księdze Boga, sunnie, „a gdy nie znajdę drogowskazu stosuję swój IGHTIHAD(racjonalność, aktywność intelektualna jednostki), żeby rozwijać to co jest w piśmie”.

Do IX w. n. e. uznaje się że IGHTIHAD jest możliwy. Sędziowie mogą rozwijać prawo.

W IX w. istniały 4 szkoły prawnicze ze swoją interpretacją objawienia.

KANONICZNA WERSJA KORANU- zbiór opowieści o proroku, wspólna płaszczyzna.

Przełom IX i X w. – bramy igtihadu zostają zamknięte. Trzeba naśladować to co zostało stworzone.

Okres naśladownictwa w tym stanie islamu trwa do XIX w.

Pod koniec XX w. – dążenie do powrotu do wartości wyjściowych., reislamizacji i igtihadu.

Od XIX w. uznaje się że igtihad jest możliwy do transakcji cywilnych.

SHARIAH- droga do wodopoju. Droga człowieka, która ma go pokierować tam gdzie będzie mu najlepiej. Fragmentem tej drogi jest prawo. Jest to droga bogobojnego człowieka. Szariat został przeciwstawiony – HAVA- namiętności- zwyczaje ludzi którzy nie żyją zgodnie z islamem.- droga niewierzącego.

Shariah nie jest prawem islamskim, wyznacza natomiast wartości i narzędzia , którymi muzułmanin ma się kierować idąc tą drogą.

Shariah jest wieczny, doskonały, zupełny, absolutny,uniwersalny.

Prawo religijne FIQH jest ułomne. FIGH jest prawem religijnym rozwijanym przez ludzi, więc jest ułomnym i nie uniwersalnym. – to co robią ludzie, to co robi sędzia muzułmański.

KPAiA Wykład 3

Cechy FIQH:

7)     Prawo islamskie nie było i nie jest związane z władzą państwową. Narodziło się w obrębie autonomicznych szkół prawniczych.  Rola władców była duża- lecz nie zasadnicza. Największą rolę odegrały szkoły prawnicze.

8)     Bliskość teologii- pomieszanie teologii i prawa. „Nie można być dobrym prawnikiem nie będąc trochę teologiem”

9)     Szeroki zasięg regulacji- powstanie różnych korpusów pr., które rościły sobie regulację od życie aż do śmierci

10) Jest tylko narzędziem umożliwiającym realizację drogi

Trzy główne cele FIQH:

- kształcenie człowieka

-ustanawianie sprawiedliwości

-okazanie dobroci Boga- pr. Islamskie ma być wyrazem dobra

Prawo islamskie jest całe słuszne wg definicji.

Żródła FIQH( koncepcja 4 źródeł prawa):

4)      Koran jest źródłem dla FIQH- 6237 wersetów – część powstała w Mekkce, a część w Medynie- zbiorów było kilka.

Koran UTMANA- Utman był 2-m kalifem. 650 r.- spisanie Koranu w formie Koranu UTMANA.

Koran pochodzi od QURAN( QUR- recytuj)à

Medytacja poprzez recytację.  Charakter literacki i poetycki. Im nowsze fragmenty tym bardziej niepoetyckie. W tych wcześniejszych mamy religijne natchnienie, a w tych drugich kwestie organizacyjne.

Koran jest ziemskim odpowiednikiem- matryca, która jest w niebie( zupełna, niesprzeczna). Koran jako kopia nie jest dokładny.

Tradycja śpiewanej recytacji Koranu. Nie jest źródłem prawa w naszym rozumieniu, jest szersze. Nie może być ostatecznym źródłem prawa.

Ok. 200 wersetów, którym można dodać treść prawną. To za mało by zbudować szkielet kultury prawnej. Koran nie może być jedynym źródłem FIQH.

Ok. 150 wersetów dotyczy rytuału wiary.

Ok. 17 wersetów dotyczy prawa rodzinnego, opiekuńczego i spadkowego- są rozbudowane

17 wersetów dotyczy prawa zobowiązań- np. zakaz odsetek.

13 wersetów dotyczy prawa karnego:

- przestępstwo rozboju na drodze,

- penalizacja kradzieży, recydywy

- cudzołóstwo- ukamienowanie, kara 100 batów

- niesłuszne oskarżenie o cudzołóstwo

- picie wina i odstępstwo od islamu

-apostazja karana śmiercią

13 wersetów- kwestia sprawiedliwej wojny, siła dowodów

10 wersetów- prawa pracowników, ogólne normy dotyczące relacji ekonomicznych między ludźmi

5)      SUNNA – tradycja- nowe źródło prawa

Zbiór historyjek zw. HADISAMI dotyczących zachowania się proroka

Powstanie sunny-:

- gdy umiera prorok, spisano Koran, islam się rozpowszechnił, występował olbrzymi chaos wokół prawaàwystępowały różne prawaà olbrzymi pluralizm prawa islamskiego, bo dopuszcza IGHTIHAD

VIII/IX w.- AS SHAFI- rozwiązanie – nie mógł się   pogodzić z chaosem- banalny i nie do odrzucenia pomysł. Stwierdził, że Koran jest źr. pr., ale poza Koranem możemy odwoływać się do argumentów dotyczących zachowania proroka. Uznał, że jedynie autorytet proroka, może uzasadnić poszukiwania IGHTIHADU.

Rozwiązanie to spotkało się z powszechnym uznaniem. To wywołało poznawczą rewolucję. Prorok nie żyje-trzeba o nim spisywać historię. Nie ma jednej sunny, jest ich kilka uznawanych na świecie. Każda z tych opowieści ma tzn. podporę- wskazanie skąd te słowa pochodzą- próba przekazywania ciągu myśli w danej sytuacji.

- powierzchnia i grzbiet

Jeżeli sunna jest źródłem fiqh to znów nie ma jednolitości.

Istnieje kilka kanonicznych zbiorów sunny. Każda szkoła ma swoją sunny. Prawo islamskie to prawo tworzone przez szkoły.

Relacja między sunną a Koranem:

- nie ma prawie wątpliwości gdy treść sunny pokrywa się z Koranem

- gdy hadis mówi jedno, a Koran milczy : wg możliwości sunna może tu być samoistnym źródłem prawa.

Mniejsze szkoły uważają, że w przypadku różnicy trzeba dać pierwszeństwo koranowi.

Sprzeczność między hadisem a Koranem:

- uznanie, że z definicji nie może być sprzeczności z Koranem i z hadisami

Gdy jest sprzeczność tzn. że to nie jest hadis.

Inne szkoły – pierwszeństwo kolizyjne- wypracowana reguła kolizyjna.

Zgodna opinia jest źródłem prawa:

- całej wspólnoty czy

-elity prawniczej

IGMA- zgoda wspólnoty muzułmańskiej.

Niektóre szkoły mówią, że można rozwijać prawo islamskie w każdym aspekcie poprzez IGME.

Inne szkoły twierdzą, że tylko to co dotyczy transakcji cywilnych.

Różny status w hierarchii IGMY.

IGMA nie może być sama w sobie uzasadnieniem, że jest źródłem prawa. Trzeba poszukiwać argumentów w tekście sunny i Koranu. Shafi szukał 3 dni uzasadnienia, że IGMA jest źródłem Koranu.

Klasyczny hadis jest niepodważalny. Prorok mówi:

„Moja wspólnota nigdy się nie myli”. To zgodna opinia wspólnoty jest źródłem prawa.

Moc proroka bierze się z tego, że był przekazicielem objawienia.

Próba racjonalnego uzasadnienia IGMY

4 źródła prawa- QIYAS- analogia- wszystkie metody rozumowań prawniczych- wynik zastosowania rozumowań prawniczych.

QIYAS- i inne metody prawnicze- to co z nich wynika jest źródłem prawa.

W praktyce QIYAS stosowali sędziowie, autorytety prawnicze.

KLASYCZNE 4 SZKOŁY PRAWNICZE:
ok. 900 r. – zamknięcie twórczej bramy IGHTIHADU – nie można samodzielnie interpretować tego co było w objawieniu.

Nie można się odwoływać tylko do interpretacji tego co jest w objawieniu. Można się odwoływać  tylko do interpretacji stosowanej przez daną szkołę prawniczą.

Władca islamski ( kalif- na początku) – nie może tworzyć prawa. Władca ma zapewnić ochronę wspólnocie.

XIX w.- zmiany wymuszone przez kolonializm.

Niektóre szkoły twierdzą, że wszystkie 4 są dopuszczalne a inne uważają, że tylko Koran i igma.

Gdy szkoła znajdowała się bliżej Mekki była dla niej bardzo ważna sunna.

Prawo wykładni szkoły szafickiej- Kenia, Uganda, Somalia, Sudan

Pozytywizm- kładzie nacisk na tekst Koranu i sunny- wykładnia literalna, językowa

- strażnicy formy- zw. Pozytywistami

- nie zagłębienie się w intencję, oparcie się wyłącznie na formie

- Koran z definicji nie może być sprzeczny z sunną

-interpretowane literalne na korzyść formy

- czasem odwołanie do IGMY i QIYAS

- obrzezanie kobiet jest zgodne z prawem islamskim