Kuchnia polska

Kuchnia polska,

Kuchnia polska

              Polska jest krajem, który słynie z niezwykłej gościnności. Była ona widoczna na przestrzeni wieków przede wszystkim przy polskich stołach. Gościom nigdy nie żałowano jadła i napoju. Niektórzy twierdzą nawet, że przejedliśmy i przepiliśmy swój kraj. Inni są zdania, że to właśnie tradycje domowego ogniska i wspólne spożywanie posiłków, szczególnie świątecznych pozwoliły Polakom przetrwać najtrudniejsze czasy. Niezależnie od tego, jaka jest prawda, pewnym jest, że polskie tradycje kulinarne sięgają wiele wieków wstecz. Czy jednak wiemy skąd pochodzą uważane za typowo polskie potrawy, jak choćby pierogi ruskie, flaki, czy bigos?

Polskie jedzenie nie jest aż tak popularne w świecie jak kuchnia francuska, włoska czy japońska. Jak kolwiek cudzoziemcy podczas pobytu w naszym kraju zachwycają się bigosem i schabowym. Kuchnia polska uchodzi za tłustą i ciężkostrawną. Zawiesiste sosy, śmietana, smalec, okrasa, słonina – na pewno nie można ich zaliczyć do produktów zdrowych. W kuchni polskiej trudno znaleźć oryginalne – "typowo polskie" potrawy. Ulegała ona wpływom niemieckim, francuskim, żydowskim, orientalnym, włoskim, rosyjskim i ukraińskim. Z Niemiec wywodzi się bardzo popularny w naszym kraju schabowy (czyli niemiecki Schweineschnitzel) i kiełbasa, Francuzom zawdzięczamy mizerię, stek, sosy, ziemniaki puree i szarlotkę, a Ukraińcom pierogi ruskie, barszcz ukraiński.

              Każdy kraj pielęgnuje własne, odrębne tradycje kulinarne przekazywane troskliwie z pokolenia na pokolenie. Szczególnym tego przykładem jest Wielkanoc i Boże Narodzenie, kiedy to potrawy od wieków tak samo przyrządzane są istotną częścią świątecznej atmosfery. Któż nie pamięta żurku z kiełbasą gotowanego w rodzinnym domu, barszczu wigilijnego, czy zrazów z grzybami ciotki Basi. Ileż razy odwiedzająca kraj wycieczka Polaków z emigracji, bądź wracający po dłuższej niebytności w Polsce znajomi, mają apetyt jedynie na staropolskie potrawy. Nie wszyscy jednak zdają sobie sprawę z bogactwa kuchni polskiej i z jej wielowiekowej historii. W obecnych "szybkich czasach" przyrządzanie skomplikowanych potraw wydaje się być zajęciem ponad nasze siły. Łatwiej jest kupić bagietkę w supermarkecie, niż wypiekać pachnący chleb na liściach kapusty lub chrzanu.

A przecież wszyscy tęsknimy za bigosem, flaczkami, czy innymi daniami pamiętanymi z dzieciństwa lub - nierzadko - tylko z opowiadań czy z nazwy.

Spośród wszystkich potraw uznawanych za typowo polskie, bigos do dziś zajmuje miejsce honorowe. W dawnej Polsce bez bigosu nie mogło się odbyć żadne polowanie. Bigos jest kompozycją nie tylko złożoną, ale i o znacznej ilości wariantów. Grzany w kociołku na ognisku, przyrządzany był z kapusty kiszonej albo słodkiej na kwasie buraczanym, lub z obu tych rodzajów razem, ale duszonych oddzielnie i łączonych po uduszeniu. Mięsa różnego gatunku i kiełbasy gotowano razem z kapustą, ale pieczeń z dziczyzny - a szczególnie z zająca - dodawano dopiero pod koniec gotowania.

W staropolskim menu nie mogło również zabraknąć różnorodnych mięs. Na stoły podawano pieczone w całości prosięta nadziewane kaszą, sarny oraz dziki, nie brakowało pieczeni z różnych gatunków ptactwa oraz ryb. Jako przyprawy stosowano: sól kuchenną, czosnek, chrzan i ocet, do słodzenia najczęściej używano miodu.

              Częstymi daniami na staropolskim stole były zupy, tak zwane polewki. Wśród nich szczególną sławę zdobyła potrawa sporządzana z wołowych lub cielęcych żołądków, zwana flakami. Do dziś uznaniem cieszą się również biały barszcz i żurek, z uwagi na lekko kwaskowaty, pokrzepiający smak. W Polsce bardzo rozpowszechniony jest żur prosty, ugotowany na wywarze z warzyw z dodatkiem niewielkiej ilości ugotowanych ziemniaków. Żur staropolski przyrządza się na zakwasie, zabiela mlekiem lub śmietaną, albo gotuje na rosole wraz z suszonymi grzybami oraz z dodatkiem kiełbasy, żeberek lub wędzonek nadających charakterystyczny smak i zapach.

Przez wieki codziennym napojem Polaków było piwo. Podawano je na śniadanie, w formie zupy piwnej zwanej "gramatką", czyli piwną polewką. Co prawda zupa piwna nie jest już tak powszechna jak kiedyś, ale piwo...

Dla przeciętnego Polaka kuchnia staropolska kojarzy się z bogactwem stosowanych przypraw. Na polskie stoły wprowadziła je Królowa Jadwiga - za jej panowania pojawił się drogi cukier, w owym czasie zaczęto też używać przypraw korzennych, takich jak: szafran, pieprz, gałka muszkatołowa, imbir i goździki. Za przysmaki uważano cytryny oraz drogie bakalie: rodzynki, figi, migdały i suszone owoce. Dziś, zwłaszcza przed świętami Bożego Narodzenia, nasze zainteresowanie bakaliami wzrasta. Dodajemy je do keksu - lub po prostu pojadamy.

              Święta i zalecenia religijne miały i mają duże znaczenie dla polskiej sztuki kulinarnej- zwłaszcza panujące w religii rzymskokatolickiej długotrwałe posty, a także specjalne - często obfite - potrawy na liczne uroczystości i święta kościelne. Zarówno Boże Narodzenie jak i Wielkanoc są kulminacją roku kulinarnego. Nawet dziś jest to okres wzmożonej aktywności w kuchni, pomimo że niektóre tradycyjne specjały można kupić gotowe. Nie mogą one jednak równać się z potrawami przygotowanymi według sprawdzonych, przekazywanych z pokolenia na pokolenie, przepisów. Wspomnijmy tu o karpiu wigilijnym w szarym sosie, mazurku wielkanocnym, czy uniwersalnym dla obu świąt barszczu czerwonym.

Podstawowym składnikiem barszczu w dawnych czasach był chwast zwany barszczem, lecz przestano go używać ze względu na właściwości parzące. Podstawą dobrego barszczu jest kwas burakowy, który dodaje się do wywaru mięsnego, rybnego, warzywnego lub grzybowego. Prosty barszcz ugotowany na wywarze grzybowym był i jest tradycyjnym daniem wigilijnym, natomiast wielkanocny barszcz gotowany był na wywarach mięsnych.

              Rozwój międzynarodowego przemysłu spożywczego oraz tempo współczesnego świata, przyczyniają się do unifikacji zwyczajów kulinarnych. Jadłospisy restauracji w różnych krajach są do siebie bardzo zbliżone. Na szczęście, równocześnie obserwujemy rosnące zainteresowanie kuchniami narodowymi, dzięki czemu możemy poznać smak potraw włoskich czy francuskich. W tym wielkim, międzynarodowym chórze kulinarnym, polska kuchnia zajmie na pewno godne jej miejsce, bo jest tego

Średniowieczne bogactwo kuchni polskiej

              Większość średniowiecznych spiżarni była bogato zaopatrzona. Składowano w nich kaszę, mąkę pszenną i żytnią, olej konopny, grzyby suszone, wędzone, sery, masło, jaja, miód pitny i piwo. Nie brakowało również warzyw. Ich asortyment był jednak znacznie skromniejszy od dzisiejszego. W jadłospisie znalazły się ogórki, marchew, czosnek i cebula, a także wysoko ceniona kapusta świeża i kiszona.Nasi przodkowie już wtedy z zamiłowaniem sadzili jabłonie, wiśnie, czereśnie, śliwy i grusze. W produkcji były wina owocowe, tańsze od gronowych, jednak wcale nie gorsze. W lasach pełno było jagód, a liczne rzeki dostarczały różnorodne gatunki ryb. Potrawy przyprawiano kosztowną jeszcze wówczas solą.W średniowieczu następuje też powolne rozwarstwienie społeczeństwa, które uwidocznia się także w kuchni. Książęta i możni jedzą potrawy z dużą ilością mięsa i tłuszczu. Dieta ludności chłopskiej ubożeje. Poza tym niewiele się w niej zmienia. Mięso na stołach chłopskich będzie gościło coraz rzadziej. Kuchnia dworska, a później szlachecka obfitować będzie zaś w najwykwintniejsze jego gatunki.

Bardzo wcześnie na polskich stołach pojawiły się przyprawy korzenne. Stało się to za sprawą szlaków handlowych powiązanych z Rzymem, czy Bizancjum. W tym też czasie Polacy nauczyli się piec chleb. Nasi przodkowie byli także wielkimi amatorami i znawcami kasz. Przygotowywano je na wiele sposobów. Robiono z nich pożywne zupy, jadano z kwaśnym i słodkim mlekiem, wypiekano w piecu, kraszono słoniną, przyprawiano grzybami i śliwkami. Były też dodatkiem do różnych mięs.Na co dzień Polacy pili piwo oraz znakomite miody. Piwo było lekkie, miało zielonkawą barwę i doskonale gasiło pragnienie.W średniowiecznej Polsce królowały mięsne i tłuste potrawy. Dalej popularne były także dania mączne, wszelkiego rodzaju kluski i pierogi. Często też jadano ryby z uwagi na liczne, surowo przestrzegane posty. Kuchnia polska zyskała wiele za czasów królowej Jadwigi. Jadała ona niewątpliwie wykwintniej od swojego litewskiego małżonka. Na jej stole gościł drogi nawet cukier i ryż. Uwielbiała także potrawy bogate w przyprawy korzenne, m.in. szafran, gałkę muszkatołową czy imbir. W jej potrawach można było również znaleźć bakalie - głównie rodzynki, figi i migdały. Kucharze serwowali jej takie specjały, jak faszerowana gęś przyprawiona migdałami, czy kurczęta z farszem doprawione rodzynkami.Władysław Jagieło był natomiast amatorem potraw litewskich i obfitych dań staropolskich. Oboje z żoną raczyli się jednak flaczkami oraz specjalnością kuchni polskiej - zrazami. Stół królewski obfitował w wina, zapewne węgierskie, importowane z ojczyzny królowej.Polskie książki kucharskie pełne są dziś określeń "po litewsku". Znana litewska szynka, silnie wędzona i krajana na cienkie plastry, posiada wyjątkowy aromat. W Polsce przyjęły się także kołduny oraz skutecznie pobudzający apetyt, szczególnie w czasie upałów - chłodnik litewski. Tylko pochodzenie flaków jest wciąż sporne. Najprawdopodobniej były popularne zarówno na Litwie, jak i w Koronie, lecz dodawano do nich różne przyprawy.Wielką estymą cieszyła się także w Polsce dziczyzna. Przyprawiano ją najczęściej suszonymi jagodami jałowca oraz grzybami. Najpopularniejszymi dodatkami serwowanymi wraz z dziczyzną są u nas konfitury z czerwonej borówki, buraczki oraz czerwona kapusta. Mięso to polewa się tradycyjnie sosem głogowym lub jałowcowym. Podstawę kuchni polskiej stanowią potrawy wspólne dla narodów zachodniosłowiańskich oraz środkowoeuropejskich, bazujące na dostępnych lokalnie surowcach spożywczych. Z rozwojem handlu i sytuacji geohistorycznej w kuchni polskiej przyjęły się rozmaite potrawy i produkty z sąsiadujących nacji i przybywających grup etnicznych.

Znane są wpływy niemieckie, ukraińskie, włoskie, węgierskie, francuskie, orientalne i żydowskie. Zestaw potraw był w okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów uzupełniony przez silne wpływy litewskie i tatarsko-tureckie.Specjalnością kuchni polskiej są potrawy mączne i zbożowe (kasze, kluski, pierogi), produkty runa leśnego (grzyby, owoce, zioła), wieprzowina (w tym wędliny i kiełbasy), ryby słodkowodne, dziczyzna, spora ilość zup z dowolnych produktów (zwłaszcza warzywne), wypieki (pieczywo, ciasta), desery, wódki i nalewki. Typowe przyprawy to chrzan, koperek, jałowiec, pieprz, kwaśna śmietana, twaróg. Z warzyw i owoców typowe są buraki, ogórki, kapusta, jabłka, czereśnie, jagody, agrest i inne środkowoeuropejskie.

Smaki w kuchni polskiej

Typowe dla polskiej kuchni smaki to słony, solony, lekko fermentowany lub kiszony (n.p. ogórki, kapusta, zsiadłe mleko, kwas chlebowy) a także umiarkowanie ostry (typowy chrzan, nowsza musztarda, szczypiorek, cebula, czosnek i zamorski pieprz), korzenny i ziołowy (jałowiec, zamorska gałka muszkatołowa, anyż, kminek), kwaskowaty (kwaśna śmietana, kapusta i ogórki kiszone) oraz kwaśno-słodki (uzyskiwany typowo za pomocą jabłek, żurawin i innych owoców dodawanych do potraw). Szeroko stosowanymi i typowymi w kuchni polskiej i słowiańskiej przyprawami są koperek oraz mak o specyficznych smakach, a kiedyś tez i siemię lniane.

Smaki ostre i silne w polskiej i zachodniosłowiańskiej kuchni bywają zazwyczaj łagodzone i dopełniane śmietaną. Stosunkowo mało znane w kuchni polskiej jest redukowanie lub emulgowanie sosów i tłuszczów za pomocą octu, wina lub innego alkoholu. Piwo w kuchni polskiej używane było jako pożywna podstawa zup (polewek), a wódki i nalewki są tradycyjnie spożywane osobno jako napoje wyskokowe. Redukcje tłuszczów i ożywienie smaków tłustych potraw otrzymuje się w polskiej kuchni przez dodatek kwaśnej śmietany, kwaskowatych owoców lub kiszonych warzyw czy przypraw umiarkowanie ostrych, to jest chrzanu, cebuli lub musztardy. Octy nie są wytwarzane w polskiej kuchni na bazie kwaśnego wina jak w kuchniach krajów znających winobranie; ocet jest tez głównie używany do marynat i konserwacji, ale w mniejszym stopniu niż w innych krajach.

historia- Kroniki średniowieczne opisują kuchnię polską jako bardzo ostrą, charakteryzującą się częstym użyciem dużych ilości mięsa i kasz. Ówczesna kuchnia polska stosowała olbrzymie, w porównaniu z innymi krajami Europy, ilości przypraw, głównie pieprzu, gałki muszkatołowej i jałowca. Wynikało to z bliskich kontaktów handlowych z krajami Orientu, które skutkowały niższymi cenami przypraw. Do czasów dzisiejszych zachowały się wzmianki o aromatycznych, gęstych i bardzo ostrych sosach (jucha szara i jucha czerwona). Poza tym w powszechnym użyciu były miód, rzepa i groch. Najpopularniejszym napojem było piwo i miód pitny, z czasem pojawiło się drogie wino, importowane głównie ze Śląska i Węgier. Najstarsze potrawy, które można by uznać za tradycyjnie polskie i jednocześnie wciąż popularne, znane są dzisiaj głównie z przepisów autorów XIX-wiecznych książek kucharskich, takich jak Lucyny Ćwierczakiewiczowej, które z kolei zostały zaczerpnięte z XVIII-wiecznych kalendarzy ziemiańskich, będących odzwierciedleniem zwyczajów żywieniowych polskiej szlachty zaściankowej doby schyłku Rzeczypospolitej.

Do potraw tych można zaliczyć:

    * baba wielkanocna – znana również innym Słowianom i Litwinom,- ciasto przyrządzane z drożdży piekarskich, lub piwnych rozczynionych ciepłym mlekiem i wymieszanych z mąką i cukrem, oraz szczyptą soli. Taki rozczyn jest odstawiony do wyrośnięcia. Gdy wyrośnie, dodawane są jajka oraz rozmaite bakalie. Po upieczeniu ciasta baba jest lukrowana lukrem, lub wodą różaną, albo pomarańczową.

    * barszcz czerwony - znany w rożnych odmianach w innych kuchniach słowiańskich i w litewskiej,

    * barszcz biały (zwany też zalewajką) oraz żur,- zupa przyrządzana na bazie zakwasu z mąki mająca charakterystyczny kwaśny smak. Specjalność regionalnej kuchni polskiej oraz innych Słowian północnych. Bywa zabielana mlekiem (żur postny), lub przygotowana w połączeniu z wywarem z kości i jarzyn, z dodatkiem suszonych grzybów. Najlepsze żury gotowane są z kiełbasą, wędzonym boczkiem wieprzowym, żeberkami, ogonem wieprzowym; również na wywarze pozostałym po ugotowaniu szynki lub białej kiełbasy.

    * bigos – potrawa myśliwska, znana również na Litwie,-Podstawowymi składnikami bigosu staropolskiego jest drobno szatkowana kapusta kiszona, kapusta świeża (niekiedy używa się tylko kiszonej), różne gatunki mięsa i wędlin, suszone grzyby, suszone śliwki, cebula i przyprawy.

Całość należy dusić możliwie długo (im dłużej, tym lepiej), najlepiej kilka dni. W czasie duszenia można podlewać wytrawnym czerwonym winem, co bardzo podnosi smak bigosu.

Potrawa po przyrządzeniu powinna mieć gęstą konsystencję i ciemnobrązowy kolor, po podaniu na talerz nie powinna z niej wyciekać woda. Powinna mieć pikantny, lekko kwaskowo-słodkawy (ale nie przesadnie) smak i mieć silną woń wędzonki, śliwek i ew. dziczyzny.

Zgodne z tradycją jest dodanie do bigosu w celu uszlachetnienia smaku niewielkiej ilości słodkiego, aromatycznego wina – np. malagi.Alternatywą dla bigosu mogą być gołąbki, farsz z mięsa mielonego, kaszy gryczanej lub/i ryżu zawijany w liście kapusty. Gołąbki najczęściej podaje się z sosem pomidorowym i pieczywem.

    * chłodnik - zupa z mleka lub śmietany z warzywami, podawana na zimno latem, znana innym Słowianom,- jest to potrawa podawana na zimno, często na bazie jogurtu, zsiadłego mleka czy kefiru w połączeniu z kiszonymi ogórkami lub botwiną. Najlepiej przyrządzać chłodnik późną wiosną i latem, kiedy pojawiają się świeże warzywa. Jako dodatki stosuje się np. rzodkiewkę, koper, jajka na twardo, dymkę.

    * czernina,-– polska zupa, której podstawowymi składnikami są rosół i krew z kaczki lub kury, królika, rzadziej z prosięcia. Dawniej używano też krwi gęsi.

Charakterystyczny słodkokwaśny smak nadaje czarninie dodatek cukru i octu, mieszanych z krwią, by nie dopuścić do jej krzepnięcia. Oprócz podstawowych składników indywidualny smak nadają zupie dodatki, takie jak syrop ze śliwek lub gruszek w occie, gotowane w niej suszone owoce (gruszki, śliwki, rodzynki lub wiśnie), ocet winny lub jabłkowy, miód lub inne składniki.

Czarninę podaje się z kluskami, domowym makaronem lub z gotowanymi ziemniakami.

    * grochówka,- zupa przyrządzana z łupanego grochu, na wędzonce z dodatkiem czosnku i majeranku. Zupa ta podawana jest często na imprezach masowych oraz jest jedną z częstszych potraw serwowanych w wojsku Popularność grochówki wynika ze stosunkowo prostego przepisu, doskonale nadającego się do żywienia masowego w organizacjach w rodzaju jadłodajni, jednostek wojskowych, imprez charytatywnych i tym podobnych.

    * jarzyny po polsku - warzywa gotowane w wodzie, podawane z bułką tartą zarumienioną na maśle,

    * karp, sandacz po polsku, węgorz i inne ryby słodkowodne,

    * kapusta kiszona i ogórek kiszony,

    * kapuśniak,

    * kasza gryczana i rozmaite inne kasze,

    * kaszanka,

    * kluski - także pyzy i kołduny (np. z kiszoną kapustą, jagodami, twarogiem czy skwarkami),

    * kompot - chłodny napój owocowy,

    * kutia - jadana dziś głównie na Wigilie,- Kutia to tradycyjna potrawa ukraińskiej, białoruskiej, litewskiej i dawniej polskiej kuchni kresowej. Nazwa pochodzi od słowa ukraińskiego (z greki) kókkos ‘pestka’, ‘ziarno’. Jest jedną z 12 potraw tradycyjnie wchodzących w skład wschodniosłowiańskiej wieczerzy wigilijnej. Jada się ją głównie w okresie świąt np.: Bożego Narodzenia i Nowego Roku.

Zwyczajowo robiona jest z obtłuczonej pszenicy, ziaren maku, słodu lub miodu, i bakalii: różnorakich orzechów, rodzynek i innych dodatków. W wielu przepisach uwzględnia się mleko lub śmietankę, w oryginalnej kutii mlekiem było mleko z mielonego maku.

    * makowiec,

    * mazurki - jadane dziś głównie na Wielkanoc,

    * miód,

    * nalewka,

    * ogony bobrowe – ulubiona potrawa polskiej szlachty, ponieważ jadano je w poście, uważając, że są pokryte łuską,

    * piernik – korzenne ciasto miast hanzeatyckich, w tym także Gdańska i Torunia,

    * pierogi – jako potrawa z gotowanej mąki z nadzieniem występująca w Polsce, Rosji, Białorusi i Ukrainie - poza polską kuchnią znane pod inną nazwą, gdyż typowo wschodnioeuropejski pieróg (pirog) jest duży i pieczony (porównywalny do pieczeni rzymskiej),- są więc pierogi z owocami (najlepsze z jagodami!), białym serem, z mięsem, kapustą i grzybami albo ruskie (z nadzieniem z ziemniaków, sera i cebuli). Moim zdaniem najlepsze są podsmażane na patelni (oczywiście oprócz tych z owocami). Ponadto Polacy bardzo chętnie jadają naleśniki (nadzienia też są różnego rodzaju), pyzy i knedle.

    * raki,

    * rosół z kością lub bez, gotowany wywar na mięsie lub z samych warzyw,

    * szary sos polski – znany pod tą nazwą w całej Europie XVII w.,najczęściej robiony z mąki, masła, octu, cukru, rodzynek, wina, karmelu, a także pokruszonych pierników, ozdabiany plasterkami cytryny.

    * wątroba - gęsia, siekana z cebula - potrawa żydowska,

    * zupa grzybowa,

    * zupa ogórkowa,

    * zupa szczawiowa.

Potrawy o nowszym rodowodzie, często wspólne z kuchnią niemiecką, włoską i francuską, ale obecnie bardzo charakterystyczne dla polskiej kuchni i jedzone na terenie całego kraju:

    * befsztyk tatarski - popularna potrawa z surowego mięsa,

    * golonka gotowana – popularna także w Niemczech zwana Schweinehaxe,

    * gulasz - i inne potrawy z papryką, znane z Węgier i Bałkanów,

    * flaczki

    * kalafior gotowany, podawany z zasmażką z masła i bułki tartej (patrz: jarzyny po polsku),

    * mizeria – pochodząca z Francji, podawana do kurczaka smażonego lub pieczonego,

    * naleśniki – potrawa wykształcona pod wpływem francuskim z dawnych placków i podpłomyków,

    * kotlet schabowy w panierce, podawany z warzywami i ziemniakami, podobny do sznycla wiedeńskiego,

    * risotto, spaghetti i makarony włoskie,

    * ryż pieczony na słodko z jabłkami i cynamonem,

    * stek – pochodzący z Francji,

    * szpekucha – znana na Litwie i w Niemczech,

    * sztuka mięsa z sosem – gotowana wołowina podawana w sosie chrzanowym,

    * ziemniaki - we wszelkich formach (gotowane, smażone, także kluski i placki) zastąpiły kasze,

    * włoszczyzna - jak nazwa wskazuje, zestaw warzyw pochodzący z Włoch,

    * zupa pomidorowa - zupa włoska, często z polskimi kluseczkami lanymi, albo z ryżem czy makaronem.

Kiszone ogórki, kiszona kapusta, botwina obecne są na polskich stołach każdego dnia. Ale tradycja kiszenia nie ogranicza się do warzyw. Wprawdzie nie mówi się tu o kiszonych śledziach, ale proces jest podobny. Śledzie z Morza Bałtyckiego przyrządzone w occie i przyprawach są tradycyjną potrawą świąteczną i postną. Jakkolwiek, nie tylko. Stanowią równocześnie idealną zakąskę podczas wszelkiego rodzaju imprez i uczt.

Istnieje jeszcze jedno wyjątkowe zjawisko w polskiej kuchni. Nigdzie indziej nie da się spróbować wyrobów nabiałowych poddanych procesowi fermentacji. Śmietana, zsiadłe mleko i twaróg stały się przysmakami kuchni polskiej. I nie ma co spierać się z tym, że nie ma nic lepszego w południe wczesnego polskiego lata niż młode ziemniaki, schabowy i kubek zsiadłego mleka.

              Specjalnością kuchni polskiej jest czysta wódka, chociaż popularne są również wódki ziołowe czy owocowe. Oryginalnym produktem jest Żubrówka, wódka ze źdźbłem trawy pochodzącym z Puszczy Kampinoskiej, które to źdźbło ma nadać Żubrówce niepowtarzalny smak i zapach. Inną ciekawą wódką jest Goldwasser wzbogacana 22-karatowym złotem. Piwosze również nie powinni być zawiedzeni. Polskie browary, podobnie jak czeskie czy niemieckie mają długą tradycję. Warka, Lech, Żywiec czy Tyskie to tylko niektóre marki polskiego piwa. W zimniejsze dni warto wieczorem uraczyć się grzanym piwem lub winem z dodatkiem przypraw i miodu. Polecić można również miód pitny.

Warto również zwrócić uwagę na różnego rodzaju nalewki o różnych właściwościach, od rozgrzewających po mające walory czysto smakowe.

Angielskie śniadanie

SKŁADNIKI: Na osobę: 2 kiełbaski, 100 g pieczarek, 2 plastry bekonu, 2 jajka, 150 g pieczonej fasoli, olej, keczup.

SPOSÓB WYKONANIA: Kiełbaski smażyć na oleju ok. 12 minut. Pieczarki pokrojone w plasterki smażyć ok. 5 minut. Kiedy kiełbaski smażą się 8 minut dodać plasterki bekonu i smażyć kilka razy odwracając. Podgrzać fasolkę. Usmażyć jajka sadzone. Wszystkie składniki podawać razem na dużym talerzu.

Tradycyjne śniadanie angielskie składa się z co najmniej kilku składników smażonych na głębokim tłuszczu lub pieczonych w piekarniku:

    * jajek (smażonych, jajecznicy lub "w koszulkach")

    * plastrów bekonu

    * parówek wieprzowych

    * krojonej w plastry kiełbasy white pudding (przypominającej nieco polską pasztetową) lub black pudding, (przypominającej nieco polską kaszankę)

    * pomidorów

    * grzybów

    * fasolki w sosie pomidorowym

Dodatkowo podaje się:

     * tosty z masłem i dżemem

    * płatki zbożowe z mlekiem

    * owsiankę

    * kawę lub herbatę

    * soki owocowe

    * sosy typu ketchup i brown sauce

    * w niektórych wariantach także podaje się ziemniaczane krokiety w panierce, smażone w głębokim tłuszczu, zwane Hash Browns

Taki posiłek jest bardzo tłusty i kaloryczny - między innymi dlatego w ostatnich czasach pojawiły się różnorodne mutacje, np. wersja wegetariańska. Soki i płatki również nie należą tradycyjnie do tego typu śniadania - zaczęto je serwować dopiero w latach 50. XX w.

Śniadanie angielskie (ang. Full English breakfast, cooked breakfast lub traditional fry-up). Tradycyjny posiłek serwowany na ciepło w krajach Wysp Brytyjskich. Kiedyś codzienny w większości angielskich domów; obecnie podawany głównie w hotelach, pensjonatach i B&B.Śniadanie angielskie to efekt klęsk głodowych w dawnej Anglii. Rolnicy wstający o poranku do pracy w polu mieli możliwość jedzenia zazwyczaj tylko jednego ciepłego i obfitego posiłku dziennie. Śniadanie obfitujące w tłuszcz i kalorie miało być dla nich źródłem energii aż do wieczora, kiedy to wracali do domu aby spożyć wieczorny posiłek. Na typowe śniadanie angielskie składają się: jajko smażone, dwa lub trzy wałki wykonane z niewiadomego surowca, przypominające wyglądem kiełbasę, słodka fasolka w mdłym sosie, rzekomo pomidorowym, gotowany pomidor bez soli, wysmażony na wiór boczek, jedno lub dwa jajka sadzone oraz grzanka z masłem.

Chemicznie ujmując, śniadanie składa się z 90% tłuszczu, 5% białka oraz 0% soli. Sól zredukowano w potrawach brytyjskich w ramach walki z ogólnonarodową otyłością. Pozostałe pięć procent komponentów to te które w śniadaniu kontynentalnym zajmują 95 procent. Wiedząc, że to jedyny w miarę wartościowy posiłek w Wielkiej Brytanii wiele knajp i pubów serwuje śniadanie cały dzień, co określają elegancko all day breakfast. Rodzi to nie do końca nieuzasadnione podejrzenia, że Anglicy odżywiają się wyłącznie śniadaniem.